Transkription aus einer theologischen Sammelhandschrift, lat./dt. (UBL, Ms 758)

Ms758_024r

in  [an̄acion] annunciacione  [mar] marie
Nouum faciet  [dn̄s] dominus  [ſuꝑ] ſuper terram . mulier circumdabit  [viꝝ] virum
gremio uteri ſui . Ieremie xxxiNote: Ier 31,22 . Vere  [nouū] nouum fecit  [doiꝰ] dominus
 [] et omnibus  [hominibʒ] hominibus mirande multum . Et nota in  [annun̄cciacō] annunciacione
 [qd̕] quod  [ſcd̕m] ſecundum triplicem terram tria fecit  [dn̄s] dominus genera marie .
 [nouoꝝ] nouorum Dicitur [‧n‧] enim terra  [bt̄a] beata uirgo maria . terra dicitur ip
ſa ciuitas bethleem . terra  [dici᷑] dicitur  [romanū] romanum  [imperiū] imperium in  [qualibʒ] qualibus
 [iﬅaꝝ] iﬅarum  [terraꝝ] terrarum fecit  [dn̄s] dominus nouum Dic ergo Nouum faciet  [dn̄s] dominus et cetera .
De prima terra in qua  [dn̄s] dominus fecit magna  [‧i‧] idest in  [bt̄a] beata  [u̕gine] uirgine ma
ria dicit Note: Ps 84,2  [pᷓs] psalmus . LXX Benedixiﬅi  [dn̄e] domine terram tuam . Vere  [bn̄dixit] benedixit  [eā] eam
deus  [mūdando] mundando ab originali  [pcc̄o] peccato . in utero materno ipſam
 [ſcīficando] ſanctificando  [] et eam donis  [celeﬅibuʒ] celeﬅibuus replendo . Iuxta illud Ecc .  [ptꝰ] post
hec deus in terram aſpexit  [] et repleuit eam donis ſuis  [Deꝰ] Deus
 [bt̄am] beatam  [uirgīem] uirginem donis  [celeﬅibʒ] celeﬅibus repleuit quando in eam de
ſcendit  [] et ex ea deus  [] et homo naſci uoluit . vnde  [ſc̄a] ſancta fuit an
 [teꝙᷓ] antequam nata . prima  [em̄] enim terra  [‧ſ‧] ſcilicet eua fuit maledicta  [] et ideo tri
bulos  [] et ſpinas germinauit  [ſꝫ] ſed hec terra est  [bt̄a] beata  [u̕go] uirgo ma
ria  [bn̄dicta] benedicta . LuceNote: Lc 1,28 .  [Bn̄dicta] Benedicta tu in  [mulieribꝰ] mulieribus  [c͛] et cetera Vnde de  [ip̄a] ipsa  [dicit᷑] dicitur
 [Eccl'iaﬅici] Ecclesiaﬅici jºNote: Ecl 1,4a . Generacio  [p̄terit] praeterit  [] et  [gn̕acio] generacio aduenit terra ue
ro in  [eternū] eternum ﬅat . Generacio  [angeloꝝ] angelorum  [p̄terit] praeterit fugiendo et
credendo  [] et generacio aduenit  [‧ſ‧] ſcilicet latro  [ꝯfitēs] confitens  [xp̄m] christum .  [t͛ra] terra  [uͦ] uero
 [‧ſ‧] ſcilicet  [bt̄a] beata uirgo in  [eternū] eternum ﬅat  [‧i‧] idest  [ꝑmansit] permansit  [] et  [ꝑmanet] permanet īmobi
lis quia fundata erat  [ſuꝑ] ſuper  [nichilū] nichilum  [pauꝑtatis] paupertatis . Vnde iobNote: Iob 26,7: Adpendit terram super nihili.  [fū] fun
dauit terram  [ſuꝑ] ſuper nichilum .  [‧ſ‧] ſcilicet huius  [u̕gīs] uirginis  [pauꝑtatis] paupertatis Pau
 [ꝑtas] pertas eius patuit . quando  [filiū] filium eius pannis inuoluit .
 [p̄cipue] precipue  [qnͥqꝫ] quinque  [pͥmum] primum  [nouū] nouum  [qd̕] quod  [ꝯcepit] concepit  [deū] deum  [] et  [hōiem] hominem . Unde  [ꝓ] pro
uerbioꝝNote: Prv 22,2 Diues  [] et  [pauꝑ] pauper  [obuiauerūt] obuiauerunt ſibi Diues  [] et  [pauꝑ] pauper deuſ
 [] et homo  [obuiauerūt] obuiauerunt ſibi in utero  [u̕gīali] uirginali  [Pᷓs] Psalmus Note: Ps 86,5 LXX homo natuſ
eﬅ in ea  [c͛] et cetera  [nōne] nonne  [magnū] magnum  [nouū] nouum  [] et  [admirandū] admirandum  [oībꝫ] omnibus quia  [ī] in
 [virgīe] virgine yma  [ſūmis] ſummis  [ſociant᷑] ſociantur . pater in filio qui  [oīa] omnia creauit
ex nichilo solo uerbo  [ꝯcludit᷑] concluditur in  [u̕gīs] uirginis utero O  [qnᷓta] quanta est benig
nitas  [] et  [hūilitas] humilitas .  [regē] regem uelle fieri  [ſeruū] ſeruum .  [panē] panem  [angeloꝝ] angelorum lacte
 [u̕ginis] uirginis modico paſci .  [u̕bū] uerbum in utero eſſe  [incarnatū] incarnatum . leticiam
flere . regem  [omniū] omnium  [regū] regum eſurire . laſſari  [] et meﬅum  [ēe] esse . Ecce
 [pͥmum] primum  [nouū] nouum  [] et ualde  [magnū] magnum .  [Scd̕m] Secundum  [nouū] nouum est quia nouo modo
 [cōcepit] concepit  [‧ſ‧] ſcilicet  [ꝑ] per fidem  [] et  [amorē] amorem caritatis . Vnde yſaie ixNote: Is 11,1 . Egrediet᷑
 [u̕ga] uirga de radice ieſſe  [] et flos de radice  [eiꝰ] eius  [aſcēdet] aſcendet . quia  [xp̄c] christus concep
tus est incendio  [dileccioīs] dileccionis  [] et feruore caritatis . ideo dicit hu
go de ſancto VictoreNote: Hugo de Sancto Victore, De sacramentis Christiane fidei l.2 pars 1 c.8. ed. R. Berndt SJ (Corpus Victorinum. Textus historici 1). Monasterii Westfalorum 2008, p.309 v.11-13 (PL 176,393B): "Nam quia in corde eius amor spiritus sancti singulariter ardebat, ideo in carne eius virtus spiritus sancti mirabilia faciebat, cuius dilectio in corde illius non suscepit socium, eius operatio in carne illius non habebat exemplum." Nam quia  [ī] in corde  [eiꝰ] eius amor ſingulariſ

Ms758_024v

ardebat ideo in carne eius amor  [sp̄c] spiritus  [sc̄i] sancti mirabilia faciebat . et
cuius dilectio in corde ſuſcepit ſocium / eius  [oꝑatio] operatio illius  [nō] non habebat
 [exemplū] exemplum / Vere hoc etiam  [magnū] magnum  [nouū] nouum  [] et  [omnibʒ] omnibus ſeculis inau
ditū . quod creatura creatorem  [oīm] omnium ſuſcepit  [] et  [īest] inest nouem men
ſsibus requieuit . quid aliud  [bt̄a] beata uirgo dicere potuit niſi illud  [qd̕] quod
 [ſcriptū] ſcriptum est in  [libº] libro  [Sapīe] Sapientie Note: Sir 24,12 Creator  [oīm] omnium  [] et qui creauit me requieuit
in  [thab͛naculo] thabernaculo meo  [c͛] et cetera  [Tertiū] Tertium  [nouū] nouum quia concipiendo  [nō] non minu
itur eius  [u̕gītas] uirginitas  [ſʒ] sed ſacratur . habuit  [enī] enim  [uirgītatem] uirginitatem  [cū] cum  [fecūdita] fecundita
te Hoc  [figu᷑at᷑] figuratur ExodiNote: Ex 3,2 . in rubo ardente qui  [nō] non  [ꝯburebat᷑] conburebatur . Nota
hyﬅoriam . Ille  [‧n‧] enim  [cōceptus] conceptus  [diuinꝰ] diuinus ſplendorem induxerat  [u̕gīta] uirginita
ti Sicut dicit Origenes  [ſuꝑ] ſuper illud mathei . jº .Note: Mt 1,25  Quia ioseph  [nō] non cog
noſcebat eam . quia poﬅ  [ꝯcepcionē] concepcionem filii dei ſplendor inmenſuſ
 [uultū] uultum eius irradiauerat . ecce  [terciū] tercium  [nouū] nouum /  [Quartū] Quartum  [nouū] nouum quia
 [ꝑiendo] pariendo non uiolatur partus eius Sicut  [fig᷑atur] figuratur Eʒechielis xl
iiiiºNote: Ez 44,3  [ꝑ] per uiam porte uestibuli ingredietur  [] et  [ꝑ] per uiam eius egredietur
quia ſicut  [ꝯcepit] concepit  [xp̄m] christum ſine pudore  [u̕gītatis] uirginitatis ſic  [peꝑit] peperit  [eūdem] eundem ab
 [ſqꝫ] sque corrupcione . quiaNote: Sequentia Laetabundus ſicut  [ſydꝰ] ſydus  [radiū] radium / ita  [u̕go] uirgo  [ꝓtulit] protulit  [filiū] filium pari
forma . Ideo dicit in  [ꝑsona] persona  [u̕gīs] uirginis iob viiiºNote: Iob 9,11 . Si uenerit ad me non
uidebo  [eū] eum .  [] et ſi abierit non intelligam Ecce  [quartū] quartum  [nouū] nouum  [qd̕] quod fe
cit  [dn̄s] dominus / Qunintum  [nouū] nouum est quod  [peꝑit] peperit ſine dolore .  [Vn̄] Vnde  [p̄anuncia] preanuncia
tione ait yſaias lxviº .Note: Is 66,8.7  Quis audivit tale aut  [qͥs] quis vidit huic ſi
mile .  [anteqͣm] antequam  [ꝑturiret] parturiret  [peꝑit] peperit  [] et  [anteꝙͣ] antequam  [vēiret] veniret tempus  [peꝑit] peperit maſ
culū . Parturire ſonat in dolore uel in partu laborare . quaſi  [dic͛et] diceret
 [anteqͣm] antequam dolor  [aduēit] aduenit  [filiū] filium  [ꝓtulit] protulit nec  [mirū] mirum quia ſicut ſidus  [ꝓducͭ] producit
 [radiū] radium ita  [u̕go] uirgo  [filiū] filium .  [Vn̄] Vnde beata uirgo potuit dicere illud geneſis
xxvii  [cū] cum  [filiū] filium  [ſuū] ſuum  [ꝓduxit] produxit Note: Gn27,27 Ecce odor filii mei ſicut odor agri
pleni Et Eccͥ xx iiiiºNote: Sir 24,23 Ego quaſi uitis fructificaui  [ſuauitatē] ſuauitatem
odoris  [] et flores mei  [fructꝰ] fructus honoris  [] et honeﬅatis .  [Debemꝰ] Debemus  [gͦ] ergo  [ſecu͛e] secure
ad  [hūc] hunc  [fructū] fructum  [uirgīs] uirginis accedere . quia caro  [] et frater noﬅer est Iam
inquit  [btūs] beatus  [bernhardꝰ] bernhardus Note: Bernardus Claraevallensis, Super Cant. sermo 2 c.6. Ed. Cisterc. Opera omnia t.I p.12 v.1-2: „Puto enim spernere me iam non poterit os de ossibus meis, et caro de carne mea.“  [nō] non potes me  [ſꝑnere] ſpernere bone  [ihu] Iesu . quia
tu es oſ de oſſibꝰ meis  [] et caro de carne mea De hijs omnibus
dicitur  [ī] in apokalipſiNote: Apc 21,5 Ecce noua facio  [oīa] omnia  [Secūda] Secunda terra eﬅ  [ip̄a] ipsa
ciuitas bethleem . de qua  [dici᷑] dicitur Michee vNote: Mi 5,2  Tu bethleem terra
iuda nequaquam  [m̄ima] minima es in  [p͛ncipibʒ] principibus iuda .  [Suꝑ] Super hanc  [terrā] terram
 [dn̄s] dominus  [oꝑatus] operatus eﬅ tria noua  [Primū] Primum  [nouū] nouum est  [annūcciacio] annuncciacio noui
gaudij De quo luce INote: Lc 2,10 . Ewangeliʒo uobis  [gaudiū] gaudium  [magnū] magnum  [qd̕] quod  [ei͛t] erit
omni  [l̕o] populo  [c͛] et cetera  [Qd̕] Quod  [figu᷑atū] figuratum eﬅ hester viiiºNote: Est 8,16  Iudeis noua lux oriri
viſa eﬅ .  [gaudiū] gaudium honor  [] et  [tͥpudiū] tripudium . O  [qͣm] quam  [p̄cioſū] precioſum  [nouū] nouum  [] et  [oī] omni dulcore
dulcius .  [ſcd̕m] ſecundum  [nouū] nouum fuit  [illūiacio] illuminacio luce IºNote: Lc 2,9 Claritas dei  [circūfulſit] circumfulſit
illos Nec  [miꝝ] mirum ſi tanta claritas irradiauit  [terrā] terram iuda . quia ille
natus erat qui fecit duo luminaria magna  [] et  [qͥ] qui  [nu᷑at] numerat  [m̄ltitudi] multitudi

Ms758_025r

‧v‧
nem  [ſellaꝝ] ſellarum  [] et  [oībus] omnibus eis  [noīa] nomina uocans.  [] et qui  [illuīat] illuminat  [omnē] omnem  [hoīem] hominem
uenientem in  [hūc] hunc  [mūdū] mundum . Terciū nouum fuit cantus  [angeloꝝ] angelorum
Luce IºNote: Lc 2,13-14 . Facta eﬅ  [cū] cum angelo multitudo celestis exercitus clamanti
um  [] et  [dicentiū] dicentium  [gl̕a] gloria  [ī] in excelſis deo  [] et in terra pax  [hoībꝯ] hominibus bone  [uolūtatiᷤ] uoluntatis
hinc dicit  [pͣs] psalmus Cantate  [dn̄o] dominuo canticum  [nouū] nouum quia mirabilia fecit
Beata es ergo bethleem quia in te  [cōplacuit] complacuit naſci dei filio .  [quā] quam
uis numeroſitate  [ꝑua] parua maxima  [tn̄] tamen facta es  [ſūmi] ſummi regis natiui
tate  [] et totius regie accubitu. Ubi eﬅNote: Cf Is 23,8 babilon in regnis inclita
 [] et tyrus quondam coronata . Viciﬅi  [] et  [ſuꝑaﬅi] ſueraﬅi omnes uiro pau
 [ꝑe] pere qui  [reꝑtus] repertus eﬅ in te . quid ergo ſi diuicie appetuntur  [qd̕] quod be
thleem locupletauit. Tercia terra dicitur  [romanū] romanum  [inꝑium] inperium
De qua dicitur yſaie iiIºNote: Is 2,8  Repleta eﬅ rerra tua idolis  [] et  [innu᷑a] innumera
biles quadrige eius .  [ſuꝑ] ſuper hanc terram monﬅrare dignatus
eﬅ  [dn̄s] dominus iesus in ſuo ortu ſex noua . ammiracione  [dig̕ſſima] digniſſima
 [Primū] Primum fuit quia in quadam ⟨ina⟩ thaberna / que dicitur  [enūcci] enuncci
atoria / fons olei erupit  [ꝑuēiens] perueniens uſqꝫ in tyberim flumen /  [] et
hoc  [ſacram̄tū] ſacramentum  [] et  [miracl̕m] miraculum  [ݯgruū] congruum fuit /  [qnͣdo] quando ille natus erat  [qͥ] qui
eﬅ fons  [] et origo  [omniū] omnium  [u̕tutū] uirtutum /  [] et pater  [m̄icordiaꝝ] misericordiarum /  [] et qui  [ſolu͛e] ſoluere
uenerat  [iugū] iugum  [pccī] peccati de  [ceruicibʒ] ceruicibus noﬅris  [Vn̄] Vnde yſaiasNote: Is 10,27 Conputre
ſcet  [iugū] iugum a facie olei  [Scd̕m] Secundum  [nouū] nouum . quia  [templū] templum pacis rome
funditus eﬅ everſum Romani enim  [templū] templum pacis  [edificā] edifican
tes  [queſierūt] queſierunt  [quādiu] quamdiu  [eſſꝫ] eſſet  [manſuꝝ] manſurum  [quibʒ] quibus dictum est donec
uirgo  [filiū] filium pareret .  [Qd̕] Quod quaſi inpoſſibile exiﬅimantes cre
 [diderūt] diderunt  [templū] templum  [ſemꝑ] ſemper  [duratuꝝ] duraturum .  [] et iuﬅe  [tēplū] templum pacis corruit
quando ille natus erat qui  [ueīt] uenit deﬅruere ﬅultam pacem pec
 [catoꝝ] catorum  [Vn̄] Vnde matheiNote: Mt 10,34  Nolite arbitrari quia uenerim pacem mit
tere in terram  [nō] non  [ueī] ueni pacem mittere  [ſꝫ] ſed  [gladiū] gladium . De qua pace
 [Sapīe] Sapientie xiiºiiNote: Sap 14,22 Tot  [] et tanta mala pace  [c͛] etc. .  [Terciū] Tercium nouum quia
circulus quidam uiſus eﬅ ambire ſolem. in quo deſignaba
tur quia  [regnū] regnum  [ꝑuuli] paruuli erit  [eternū] eternum . Luce IºNote: Lc 1,33 Et regnabit in do
mo iacob in  [eternū] eternum . Item danielis viiº.Note: Dn 7,14 Potestas eius potestas
eterna que  [nō] non aufferetur  [] et  [regnū] regnum eius  [qd̕] quod  [nō] non  [corrūpet᷑] corrumpetur Et yſa
ie iºx.Note: Is 9,7: Et pacis eius non erit finis . Regni eius  [nō] non erit finis .  [Sꝫ] Sed de regno  [mūdi] mundi  [dic᷑i] dicitur Danie
lis iiºii. Note: Dn 4,28  [R egnū] Regnum  [tuū] tuum tranſibit a te  [c͛] etc.  [Quartū] Quartum  [nouū] nouum  [qd̕] quod illo an
no multi terremotus  [fuerūt] fuerunt  [] et fames magna in romano in
perio . quia ille natus erat  [ꝓpter] propter quem uiri iuﬅi multa paſ
ſuri erant Vnde  [dicit᷑] dicitur matheiNote: Mt 10,17 Tradent vos in  [cōcilijs] concilijs  [] et cetera .
Quintum  [nouū] nouum quia ceſar  [auguﬅꝰ] auguﬅus uidit in celo puellam
geﬅantem  [pueꝝ] puerum in  [māibꝰ] manibus . unde  [p̄cepit] precepit  [qd̕] quod nullus adoraretur
nisi puer ille . in hoc autem nouo  [figu᷑abatur] figurabatur  [qd̕] quod  [xp̄c] christus  [ſolū] ſolum  [mͦ] modo
cum  [mūdis] mundis  [] et caﬅis  [‧ſ‧] ſcilicet corde  [] et  [corꝑe] corpore uult cohabitare  [vn̄] vnde apo
calipſisNote: Apc 14,4 Hij  [ſecūt᷑] ſecuntur  [agnū] agnum  [quocūqꝫ] quocumque ierit  [Igi᷑] Igitur  [quicūqꝫ] quicumque uult  [xp̄m] christum

Ms758_025v

habere  [ueīat] ueniat ad uirginem mariam que dicit Ecc. xxiiijº Note: Sir 24,26 Tranſi
te ad me omnes qui concupiſcitis me  [] et a  [generaciōibʒ] generacionibus meis adin
plemini . Et  [ꝓuerbioꝝ] prouerbiorum iiiº.Note: Prv 8,35 Qui me inuenerit  [inueīet] inueniet vitam  [] et  [cet̻a] cetera
quamuis  [ꝑ] per primam mulierem clauſus ſit aditus celi  [ꝑ] per hanc ſe
cundam  [‧ſ‧] ſcilicet mariam apperta eﬅ ianua celi Vnde  [ip̄a] ipsa dicit in Eccº
xxxiiijNote: Sir 24,6 Ego feci ut in celo oriretur lumen indeficiens  [Sextū] Sextum no
uum . quia data eﬅ lex  [qd̕] quod  [om̄es] omnes ſerui redire deberent ad  [dn̄os] dominos ſu
os . in hoc  [figu᷑at᷑] figuratur  [qd̕] quod ille  [dn̄s] dominus natus erat cuius  [ꝓcreacione] procreacione  [om̄es] omnes
nos facti ſumus liberi  [] et ad  [ip̄m] ipsum redire debeamus qui  [fuimꝰ] fuimus  [ꝓpter] propter
 [pcc̄m] peccatum repulſi .  [ꝓpter] propter iﬅa noua dicitur in pſalmoNote: Ps 105,22 LXX fecit mirabilia
in terra cham . terribilia in mari rubro  [Rogemꝰ] Rogemus  [xp̄m] Christum qui mag
na  [] et noua fecit in celo  [] et in terra ut nos renouet  [ī] in  [corꝑe] corpore  [] et  [aīa] anima  [am̄] amen .
Aue gracia plena  [dn̄s] dominus  [tecū] tecum .  [bn̄dicta] benedicta tu in  [mulieribʒ] mulieribus aue eſt  [u͛] uer
 [bū] bum  [defectiuū] defectiuum  omnino . quia poteſt dicere totus  [mūdus] mundus in laude
ſaluatoris deficimus quia talia merita totus  [m̄dꝰ] mundus  [nō] non  [habꝫ] habet  [ꝑ] per que  [ip̄a] ipſa
ad  [plenū] plenum  [poſſꝫ] poſſet  [ꝯmendari] commendari . tria hic angelus  [īnuit] innuit de  [u͛gīe] uirgine glorioſa
primo  [on̄dit] oſtendit  [pleītudīem] plenitudinem  [gr̄e] gracie . ibi . aue  [gr̄a] gracia plena  [ſcd̕o] ſecundo oſtendit quod  [ip̄a] ipſa
eſt uere mater uerbi  [ul̕] uel ſolis iuſticie . ibi  [Dn̄s] Dominus  [tecū] tecum . Tercio innuit
quod habet excellentiam reſpectu  [oīs] omnis  [creatu᷑e] creature ibi  [Bn̄dc̄a] Benedicta tu in mu
 [lieribʒ] lieribus Primo  [on̄dit᷑] oſtenditur  [qd̕] quod ſit ſanctior  [oī] omni  [creatu᷑a] creatura . quia  [gr̄a] gracia plena :-
Ceteris  [en̄i] enim ut dicit  [B͛nh͛] Bernhardus .  [ꝑ] per partes datur  [gr̄a] gracia . marie uero ſe  [totā] totam
infudit gracie  [pleītudo] plenitudo . ut merito  [dicat᷑] dicatur mater gracie  [vn̄] vnde  [ip̄a] ipſa po
teſt dicere illud  [Sap̄ie] Sapiencie . Jn me  [gr̄a] gracia  [oīs] omnis vie  [] et ueritatis in me  [om̄iſ] omniſ
ſpes vite  [] et uirtutis .  [Scd̕o] Secundo  [ōnditur] oſtenditur dignior  [] et  [faīlior] familiarior fuiſſe aput
 [deū] deum quam aliqua creatura  [] et eciam pulchrior  [oī] omni  [creatu᷑a] creatura . Dignior
quidem in hoc quia in eodem filio  [cōmūicat] communicat  [cū] cum deo .  [Itē] Item in hoc  [faī] fami
liarior quia licet moyſes deo  [fuiſſꝫ] fuiſſet familiaris quod  [cū] cum eo loque
batur ſicut  [aīcus] amicus  [cū] cum amico  [] et  [ioh̄s] iohannes baptiſta qui  [eū] eum baptiʒauit  [] et di
gito  [demōſtrauit] demonſtrauit  [] et  [ioh̕s] iohannes  [ewnͣgeliſta] ewangeliſta qui in cena  [doī] domini  [ſupᷓ] ſupra pectus
eius recubuit .  [ip̄a] ipſa  [cū] cum  [p̄] pre  [cet͛is] ceteris  [bt̄a] beata  [u͛go] uirgo  [ip̄m] ipſum portando deoſculando  [] et
nutriendo fuit maxime familiaris ſicut ſuo vnico  [] et  [dilectiſſīo] dilectiſſimo
filio vnde  [btūs] beatus  [b͛nhardꝰ] bernhardus ammirans ſuam  [familiaritatē] familiaritatem dicit Ma
ria familiaris es  [xp̄o] criſto  [dn̄o] domino quia  [ꝓxima] proxima . immo quia intima eſſe
meruiſti Tercio  [oſtendit᷑] oſtenditur  [ſb̕limior] ſublimior omni creatura .  [Jp̄a] Jpſa  [.n.] enim eſt
illa archa noe  [ſuꝑ] ſuper  [om̄s] omnes  [mōtes] montes id  [ꝫ̄] eſt angelos  [] et  [ſcōs] ſanctos aqua  [.ſ.] ſcilicet gracia
mediante eleuata . tanta  [en̄i] enim  [gr̄a] gracia ſua  [] et  [m̄icordia] miſericordia eſt ut  [quid̕a] quidam uo
lunt quanta eſt  [oīm] omnium  [ſcōꝝ] ſanctorum  [] et  [nouē] nouem  [ordinū] ordinum  [angeloꝝ] angelorum  [Jtē] Jtem fuit  [pl̕c͛or] pulcrior
omni creatura .  [] et ideo rex celeſtis eam  [ꝯcupiuit] concupiuit Sicut  [ps] pſalmus .  [teſtat᷑] teſtatur
 [dicēs] dicens Concupiuit rex  [ſpeciē] ſpeciem tuam . tanta erat mea  [pulc͛tudo] pulcritudo ſi
cut  [omniū] omnium  [ſcōꝝ] ſanctorum  [] et  [angeloꝝ] angelorum Eſtimo  [en̄i] enim  [ōim] omnium  [ſcōꝝ] ſanctorum decores in ipſa
fuiſſe agregatos Et ideo dicitur pulchra . ſicut  [irl̕m] iheruſalem celeſtis :  [nō] non
ſicut  [minimꝰ] minimus  [angeloꝝ] angelorum uel ſicut  [m̄imꝰ] minimus  [hōim] hominum . maior  [en̄i] enim  [ꝫ̄] eſt  [] et  [pl̕crior] pulcrior

Ms758_154r

eſſe non poterit .  [ſꝫ] sed non eſt uera fides niſi addantur
opera . que ·  [.ſ.] ſcilicet · ſunt decem  [p̄cepta] praecepta que continentur hijs
 [uerſibꝫ] uerſibus Disce deum colere .  [nomenqꝫ] nomenque dei retinere : -
Sabbatha ſanctifices . habeas in honore  [parētes] parentes .
Non occiſor eris . fur . mechus . teſtis iniqus . Non
cuius nuptam . nec rem cupias alienam : :
 amen :
Di czehen gebot di got Item · decem  [p͗cepta] praecepta ·
ſelber gab moẏſi geſhriben mit gotes vin
ger an cʒwaẏn ſtainen taueln di ſcholtu  [merkē] merken
an diſem bůche . ¶ Das erſte gebot iſt das  [Nō] Non
habebis deos alienos coram me du ſcholt nicht
haben fremde goeter neben mir . Das iſt als vil
geſprochen . du ſcholt kainen andern got haben den
mich . Kainen andern got anbeten  [dēne] denne mich . an kai
nen andern got gelauben den an mich . Kain dink
liber haben den mich . Kainen vnrechten gelauben
haben von mir . Wider das gebot ſuͤnden ſibenlai leut
Di erſten . ſein di haiden di anbeten di abgoeter . di
ſunne . den man · ſtern . Waſſer · vewͤr · tyer . Vogel · o
der ander ding . Di ander ſein di iuden · di nicht gan
cʒen gelauben haben · alain ſi gelauben an ainen got
der himel vnd erde vnd alle dink beschaffen hat . ý
doch ſo gelauben ſi nicht das got ſei menſche  [wordē] worden .
vnd ander dink di czu dem cristen gelauben gehoͤrē .
Di dritten ſein di kecʒer . di da vnrechten  [gelaubē] gelauben
haben . di ſein manigfaltig als mancherlay vnge
laube vnderin iſt Di vierden ſein alle di mit czau
ber umgen vnd di dar an gelauben . di czaubrerei iſt
auch manigualtig Di funften · ſein alle di . di cran
ken gelauben haben · di da leichte vallen an den vn
gelauben . als alle di · di da gelauben an hantgifte
und an anegank . an nachrufe . an beſchreigen . an
patonigen . vnd an ander dink . Welicherlai iſ ſei
Di ſechſten . di gotes forvorchten fuͤrlauken . als
manik menſch hat getan bei der marter cʒeit .
vnd noch tůn wirt bei des  [antixp̄i] antichristi czeiten . Die
ſibende . ſein alle die ichte liber haben den goth .

Ms758_221v

quod pedes  [affectuū] affectuum uulnerat Sexto  [.ſ.] ſcilicet flumina ter
 [renaꝝ] renarum  [diuiciaꝝ] diuiciarum que totum hominem abſorbent et
Aſſumpcio glorioſe uir ⸿ ſuffocant  [D̕] De  [aſſūpcoe] aſſumpcione
ginis marie pre ceteris  [ſanctoꝝ] ſanctorum ſol  [ſcē] ſancte marie .
 [lempnitatibʒ] lempnitatibus cum vigilia cum officio cum octa
ua celebriter  [frequētātur] frequentantur . quia ſicut dicit  [ierōi] ieroni
mus in ſermone Totum eſt ad laudem vnigeniti
dei quicquit  [iiꝯ] ipſius genitrici famulatum fuerit  [⁊] et in
penſum De hac feſtiuitate dicit  [auguſtinꝰ] auguſtinus Hodie
dei genitrix de ſeculo nequam eripitur gaudeat
 [ōis] omnis  [mūdus] mundus quia  [cū] cum  [xp̄o] chriſto regnat in  [eternū] eternum . Hec ergo feſ
tiuitas  [ſecūdum] ſecundum theologos tribus modis inſignitur .
Primo quidem uocatur  [feſtū] feſtum  [dormiciōis] dormicionis  [ꝓpter] propter mun
di  [ſubpeditationē] ſubpeditationem . Vnde  [s] pſalmus Cum dederit dilectis ſuis
 [ſompnū] ſompnum hec eſt hereditas domini  [Scd̕o] Secundo vero feſtum
aſſumpcionis  [ꝓpter] propter celi  [ſerenacionē] ſerenacionem . vnde cantat ec
cleſia . aſſumpta eſt maria in  [celū] celum exercitus  [angeloꝝ] angelorum .
Tercio uocatur  [feſtū] feſtum glorificacionis propter  [iiꝰ] ipſius ma
tris  [coronacionē] coronacionem Vnde dicit ſponſus  [Canticoꝝ] Canticorum tercio .
Surge  [ꝓpera] propera amica mea ueni de lybano ueni corona
beris ⸿  [Primū] Primum nomen figuratur  [ꝑ] per ſabbatum . cui
 [ds] dominus  [bdixit] benedixit ſicut in libro geneſis legitur  [Bdixit] Benedixit
deus diei ſeptimo  [⁊] et ſanctificauit  [eū] eum . quia in  [io] ipſo ceſſa
uerat ab omni  [oꝑe] opere ſuo  [Dormientibʒ] Dormientibus quidem  [ī] in  [xo] chriſto di
citur Requieſcant a laboribus  [eoꝝ] eorum ⸿  [Secūdum] Secundum no
men figuratur  [ꝑ] per moyſi tumulacionem . quia ſicut
 [ſepulcrū] ſepulcrum  [illiꝰ] illius iudeis eſt Note: i.e.: incognitum  [incōgnitū] incongnitum ſic beate virginis
tranſitus  [omnibꝰ] omnibus eſt incertus . ſicut dicit  [ieronimꝰ] ieronimus
in ſermone Si venerit in  [manibꝰ] manibus ueſtris id apocri
fum de tranſitu beate  [uirgīs] uirginis . dubia pro certis reci
piatis cum aliud ex eo nichil poſſit probari niſi  [qd̕] quid
hodie glorioſa  [u͛go] uirgo migrauit a  [corꝑe] corpore ⸿  [Terciū] Tercium  [no] nomen

Ms758_222r

 [ꝑ] per filij dei glorioſam aſcenſionem . vnde dicit in ewan
gelio Vado parare uobis locum . ſi ceteris locum  [ꝑa] para
uit . matrem ſuam ceteris  [omnibʒ] omnibus digniorem in ſub
blimiori gloria collocauit . vnde dicit  [auguſtinꝰ] auguſtinus aſcen
dit  [xc] Chriſtus ad celos  [] et preparauit ſue caſtiſſime matri  [īmor] immor
talitatis  [locū] locum . Hec tria nomina hodie de leccione pro
pheta recitauit De primo dicit In  [omnibʒ] omnibus requie
queſiui  [] et in hereditate  [dōi] domini morabor De  [ſecūdo] ſecundo  [dic̄] dicit .
In ſyon firmata ſum  [] et in ciuitate  [ſcīficata] ſanctificata ſimiliter
requieui  [] et in ieruſalem poteſtas mea De tercio  [dic̄] dicit
Quaſi cedrus exaltata ſum in libano et quaſi  [cyſ] cypreſ
ſus in  [mōte] monte ſyon ⸿ In hac ergo  [clara] praeclara ſollempnita
te conuenit ut  [uersiculꝰ] uersiculus psalmi matutinalis  [ꝓ] pro the
mate ponatur . Dicit  [e] enim ad  [filiū] filium uirgo beata . Adhe
ſit  [aīa] anima mea poſt te me ſuſcepit dextera tua . in hoc  [q͛] qui
dem duplex ſtatus deſcribitur virginis glorioſe .
 [Primꝰ] Primus ſtatus eſt vite  [temꝑalis] temporalis  [quantū] quantum ad diuine  [v͛] vir
tutis  [imitacionē] imitacionem . vnde dicit adheſit  [aīa] anima mea poſt te
 [de] domine  [Scd̕s] Secundus ſtatus eſt vite ſempiternalis  [quantū] quantum ad a
nime  [] et corporis  [glorificationē] glorificationem .  [v] vnde dicit . me ſuſcepit dex
tera tua ⸿ Circa  [primū] primum  [notandū] notandum  [ꝙ] quod  [huiꝰ] huius  [v͛gīs] virginis anima
 [quinqꝫ] quinque modis  [cipuis] praecipuis  [do] domino legitur adheſiſſe . primo
per deuote mentis vigilacionem .  [V] Vnde dicit Deus  [deꝰ] deus
 [meꝰ] meus ad te de luce vigilo  [scd̕o] ſecundo  [] per gaudij celeſtis contem
placionem . Vnde dicit sitiuit  [aīa] anima mea poſt te quam
multipliciter tibi caro mea Tercio  [] per  [locoꝝ] locorum  [ſcōꝝ] ſanctorum viſi
tacionem . Vnde dicit In ſancto apparui tibi ut vide
rem virtutem tuam  [] et  [gl̕am] gloriam tuam Quarto  [ꝑ] per  [ināu] inanu
um ad  [celū] celum [eleuacionē] eleuacionem . Vnde dicit +
 in velamento  [aīa] anima
rum  [tuaꝝ] tuarum [ſꝑabo] ſperabo exultabo . +
Sic  [bdicam] benedicam te in vita
mea  [] et in nomine tuo leuabo  [manꝰ] manus meas .  [Q̕nto] Quinto  [ꝑ] per
celeſtis  [ꝓteccionis] proteccionis tuicionem . Vnde  [ia] ipsa dicit ut
ſupra in uelamento  [alaꝝ] alarum  [tuaꝝ] tuarum exultabo  [] et iſti  [q͛n] quan
 [qꝫ] que modi diuine  [imitaciōis] imitacionis  [ꝑ] per  [quinqꝫ] quinque puellas aby

Ms758_227v

cantes duodecim tribus iſrahel . ⸿ Sant peter vnd
send paul seint mit ainadern gewonet als czwen  [bͮ] bru
der an ſiben ſachen Des erſten ander criſtenhait
ſtiftunge Darnach an der zele  [bewarūge] bewarunge . Darnach
an der leute  [ſamenūge] ſamenunge Darnach an der  [heiligē] heiligen
ſchrifte  [bedeuͦtūge] bedeuͦtunge Darnach an ir ſelber  [opferū] opferun
ge Darnach an der mertirer  [beſteͤtigūge] beſteͤtigunge Darnach
an des leczten vrteiles beschreibuͦnge . ⸿ An den
erſten ſein ſi gleich den czwain groſſen lichten da
mit die werlt derleuͦht iſt . an den andern ſein ſi ge
leich den czwain bruͤſten der hinden die vnder den
hẏrſen lauft . dar an gotes praut gelobet iſt .
An den dritten ſein ſi geleich den czwain herhorn .
da mit di iudiſche diet geſamet iſt darnach den
czwain tafeln daran gotes gebote geſchriben iſt .
Darnach ſein ſi gleich den czwain tauben damit
maria fuͤrgegangen iſt  [.ſ.] ſcilicet aus den ſechs wochen .
Darnach ſein ſi gleich den czwain gotes geczeugen
helẏas vnd enoch . der  [wonūge] wonunge in dem  [ꝑadiſe] paradiſe iſt Dar
nach ſein ſi gleich den czwain fuͤrſten ſaul vnd io
nathas der ainer von dem ander nicht geſchaiden
iſt . Send peters vnd ſend pauls gemainſchaft breng
vns czu der hẏmeliſchen geſelleſchaft Amen De
Ego uos elegi .  [] et  [cet͛a] cetera  [Joh̕is] Johannis Conſuetudo  [ſc̄o] ſancto  [pet°] petro  [apꝰ.] apostolo
eſt ut qui uult habere bonos piſces  [] et deſiderat
ipſos habere . in aquas ubi plures  [caꝑe] capere ſperat retia
mittit  [⁊] et iactat . ſicut  [xt] christus  [p̄cepit] praecepit  [Joh̕is] Johannis xxi .  [dicēs] dicens Mitti
te in dexteram nauigij rete .  [] et  [miſerūt] miſerunt  [] et  [ceꝑunt] ceperunt  [ml] mul
 [titudīem] titudinem  [piſciū] piſcium copioſam . ſimiliter  [] et nos eleuans
oculis in  [celū] celum  [] et  [manibꝫ] manibus noſtre  [mūde] munde orationis eti
am  [iactem᷒] iactemus retia noſtra id  [ꝫ] est deuota ſuſpiria infon

Ms758_228r

228
tem uiuum  [ſcẽ] ſancte trinitatis de quo fluit omnis  [gr̉a] gratia
ſicut ait  [p̃s] psalmus . Quoniam apud te eſt fons vite . ideo
dicitur Ego vos elegi . Hec verba  [cōsequēter] consequenter  [poſſūt] poſſunt
exponi ad laudem  [] et gloriam  principum  [.ſ.] scilicet  [apl̕oꝝ] apostolorum
petri  [] et pauli . quos elegit  [] et preelegit  [dñs] dominus  [tamquā] tamquam
duas manus fideliſſimas ad  [oꝑandū.] operandum. tamquam
duas candelas lucidiſſimas illuminandum .
Primo igitur elegit  [dñs] dominus iſtos ſanctos apoſtolos
tamquam duas manus fideliſſimas ad  [oꝑandū] operandum .
 [] et hoc  [bñ] bene  [figuratū] figuratum eſt  [.iij°.] Tertio  [Regū] Regum  [.x.] decimo ubi dicitur  [ꝙ] quod
erant ibi due  [man᷒] manus  [tenētes] tenentes ſedile ſalomonis . Sa
lomon  [interp̄tatur] interpretatur  [pacific᷒] pacificus  [] et  [ſigᷓt] ſignificat  [xp̃m] christum qui nobis
pacem  [cōꝑauit] comperauit ſuo  [ſangwīe] ſangwine in crucis patibulo i
ram patris temperando in celi palacio Vnde dixit
 [ꝑ] per  [ioh᷒em] iohannem . Pacem meam do uobis  [Ꝑ] Per ſedile autem
figuratur ſancta  [eccl᷒ia] ecclesia in qua ſpiritualiter ſedet
 [dñs] dominus  [tamꝙᷓ] tamquam pius rex in ſede ſue  [m̄icordie] misericordie largiens
 [petentibꝫ] petentibus veniam   [q̄rentib᷒] querentibus  [gr̃am] gratiam . pulſantibus
letitiam  [] et  [gl᷒am] gloriam  [dicēs] dicens Luce . Petite  [] et accipietis  [q̃] que
rite  [] et  [inueīetis] inuenietis pulſate  [] et apperietur vobis Ma
nus autem que tenebant ſedile  [ſalomōis] ſalomonis signifi
cantur iſti duo ſancti apoſtoli  [] et hoc  [ſcd᷒m] ſecundum tres  [ꝓp̕e] proprie
tates quas  [man᷒] manus habet  [] et facit naturaliter que
iſti ſancti  [fecerūt] fecerunt  [corꝑaliter] corporaliter  [] et  [ſpūaliter] ſpiritualiter Primo
 [enī] enim  [man᷒] manus nuda eſt . ſic  [] et iſti duo  [ſt̄i] ſancti  [apl᷒i] apostoli ab  [omnibꝫ] omnibus
diuitijs  [hui᷒] huius  [mūdi] mundi nudi  [fuerūt] fuerunt quia  [oīa] omnia pro deo
 [reliquerūt] reliquerunt . ideo  [dixerūt] dixerunt  [Math᷒i] Matthei Ecce nos  [reliq̕] reliqui
mus omnia  [] et ſecuti  [ſum᷒] ſumus te Manus  [enī] enim expo
nitur multis periculis  [.ſ.] scilicet calori frigori . ſic et
iſti duo ſancti  [apl᷒i] apostoli . vnde  [dicit᷑] dicitur  [Corinth᷒] Corinthios
uirgis ceſus sum ſemel  [lapida᷒t] lapidatus sum  [] et  [c͛] cetera .  [Secūdo] Secundo

Ms758_228v

manus eſt compaſſiua  [omnib᷒] omnibus  [memb͛s] membris  [corꝑis] corporis vnde
dicit quidam ſapiens . ubi dolor ibi manus . ſic iſ
ti ſancti apoſtoli ualde conpatiebantur membris
 [eccl᷒ie] ecclesie . Nam dicitur  [Eccl᷒iaſtici] Ecclesiaſtici  [.vii°j.] octavo Iſti ſunt duo . vi
ri miſericordie O quam miſericors fuit beatus pau
lus vnde legitur  [Corinth᷒] Corinthios Quis infirmatur  [] et ego
non infirmor  Dic  [exemplū] exemplum de illo qui volebat ſe
ſuſpendere O  [quā] quam miſericors fuit beatus  [petr᷒.] petrus  [ſic̄] ſicut
legitur  [Actuū] Actuum  [.iij°.] tertio quando infirmo  [] et claudo petenti
ab eo  [elemoſinā] elemoſinam dixit  [argentū] argentum  [] et  [aurū] aurum  [nō] non eſt michi .
quod autem habeo hoc tibi do In  [noīe] nomine  [ih᷒u] jesu  [xp̄i] christi na
ʒareni ſurge  [] et ambula in pace . id quod habuit li
benter dedit  [] et ſi maiora  [habuiſſꝫ] habuiſſet  [dediſſꝫ] dediſſet Nam alij
principes  [faciūt] faciunt ianitores ſuos inmiſericordes  [] et
atroces ita ut  [pauꝑes] pauperes  [nō] non  [intromitt͛ant] intromitterant  [dñs] dominus au
tem  [pijſſimū] pijſſimum  [] et  [dulciſſimū] dulciſſimum  [petrū] petrum fecit  [ianitorē] ianitorem .
in  [cui᷒] cuius miſericordie  [ſignū] ſignum depingitur ut  [m̄icors] miſericordie
ianitor . portans claues in ſuos  [manib᷒] manibus quaſi di
ceret Venite ad me  [pauꝑes] pauperes  [] et diuites paratus e
nim ſum  [omnib᷒] omnibus apperire Et hoc eſt  [qd᷒] quod dici luce
pulſate  [] et apperietur vobis Tertio manus eſt ual
de utilis ad  [ſeminandū] ſeminandum . vnde dicit  [ſal᷒on] ſalomon . Mane ſe
mina ſemen  [tuū] tuum  [] et  [ueſꝑe] ueſpere  [nō] non  [ceſſꝫ] ceſſet manus tua O  [qm] quantum
felices  [fuerūt] fuerunt  [man᷒] manus iſte . multa bona  [ſeminauerūt] ſeminauerunt .
 [P¯s] Psalmus . In  [omnē] omnem terram exiuit ſonus  [eoꝝ] eorum  [] et  [cet͛a] cetera ⸿
 [Secūdo] Secundo elegit iſtos ſanctos  [apl᷒os] apostolos tamquam duas
candelas lucidiſſimas :  [quibꝫ] quibus  [cōuenienter] conuenienter dicitur  [ī] in
 [ewangl᷒io] ewangelio mathei Vos eſtis lux  [mūdi] mundi Et quia  [talē] talem
 [] et tantum regem  [nō] non decet habere  [paruū] paruum lumen . ideo
dicitur Genesis  [j°.] primo fecit deus duo magna luminaria  [] et  [c͛] cetera
ut ait  [bt̄us] beatus  [gregoriu᷒] gregorius  [quoꝝ] quorum doctrina fulget eccleſia ut
ſol  [] et luna O  [qmͣ] quantum ardenter  [] et ſtudioſe  [bt̄us] beatus  [petr᷒] petrus illumi

Ms758_229r

229
nabat predicando quia multa milia uerbo ſuo in
cendebat  [] et illuminabat . Sicut legitur actuum . de
cimo .  [loquēte] loquente petro ad plebem cecidit ſpiritus
ſanctus  [ſuꝑ] ſuper omnes qui audiebant  [uerbū] uerbum O  [quā] quam
nobile lumen etiam fuit beatus paulus qui non
ſolum illuminatus fuit inter homines in hoc ſe
culo  [ſꝫ] ſed etiam inter angelos in tercio celo Vnde dici
tur  [Corinth᷒] Corinthios  [.xij°.] duodecimo Scio  [hoīem] hominem huiuſmodi  [raptū] raptum ad
 [tertiū] tertium  [celū] celum  [] et ibi audiuit archana dei que  [nō] non licent
homini loqui Et hoc  [ē] est de quo cantat  [eccl᷒ia] ecclesia O glorio
sum lumen  [omniū] omnium  [eccl᷒iaꝝ.] ecclesiarum.  [Quoꝝ] Quorum mortem dyoni
ſius deplangit dicens O quis dabit oculis meis a
quam  [] et pupillis meis fontem  [lac͛maꝝ] lacrimarum ut plorem
die ac nocte quod magiſter fideliſſimus paulus lu
men  [omniū] omnium  [eccl᷒iaꝝ] ecclesiarum  [] et  [petr᷒] petrus princeps  [apostoloꝝ] apostolorum glo
ria  [ſanctoꝝ] ſanctorum hodie a nobis receſſerunt  [] et nos orpha
nos eternos reliquerunt . Hic dic de vita  [eoꝝ] eorum ſi vis .
Nota trinitas  [ꝑſonaꝝ] perſonarum  [ſcd̕m] ſecundum tres De trinitate
 [rietates] proprietates diſtingwitur Patri  [eiū] eium attribuitur
omnipotencia . filio ſapiencia .  [ſpūi] ſpiritui  [ſcō] ſancto clemencia .
contra has proprietates  [humanū] humanum  [genꝰ] genus tripliciter
ſolet peccare . Quando . n . quis peccat  [ꝑ] per fragilitatem .
peccat contra patris  [ōipotenciam] omnipotenciam . ſi autem peccat
per ignoranciam . peccat contra filij ſapienciam . ſi
vero peccat  [ꝑ] per maliciam . peccat contra  [ſp̄t] ſpiritus ſancti cle
menciam .  [Ooſitoꝝ] Ooſitorum  [en̄i] enim ooſite ſunt raciones vn
de cum fragilitas  [potēcie] potencie ſiue omnipotencie igno
rancia ſapiencie malicia  [clem̄cie] clemencie oonatur me
rito hijs tribus modis peccatur  [cōtra] contra tres  [ꝑſonaꝝ] perſonarum
 [rietates] proprietates  [predictaꝝ] predictarum :  [v̕ſus] versus notabiles
⸿Nulli conpatitur lectator adeptus honorem :
Vi ſi  [nō] non premitur  [contēpnit] contempnit ſe meliorem :
Ordine retrogrado ſi forte facit rota ſaltum .
Aſperius nichil eſt humili dum ſurgit  [ī] in altum .

Ms758_229v

Mulier innupta  [] et uirgo / cogitat De .  [s] sancta .  [marga͛eta] margareta .
que dei ſunt / quomodo placeat deo mente  [] et  [corꝑe] corpore .
Dicit apostolus . Cuius  [opīonis] opinionis exemplar formale fuit
margareta uirgo / Corpore quidem tenera /  [ſꝫ] ſed fide magna / et
inter illuſtres  [diverſaꝝ] diverſarum  [ꝓuinciaꝝ] prouinciarum virgines / meritis  [] et virtuti
bus  [cōputata] computata /. cuius hodie diem anniuerſarium eccleſia ſol
lempniʒat . quia  [cōſtat] conſtat eam ſub  [ānis] annis puericie ſacrilegis ydo
 [loꝝ] lorum  [cultibꝰ] cultibus  [cōtradixiſſe] contradixiſſe /  [] et celeſti ſponſo uotum  [uirgītatis] uirginitatis  [mē] men
te libera promiſiſſe . Vnde  [poſſumꝰ] poſſumus in  [ip̄iꝰ] ipſius laude  [uerbū] uerbum  [apl̕i] apoſtoli
ſcribentis ad corinthios ad  [p̄dicandū] predicandum ſumere . quod deuoto
uirginitatis  [] et tripudio gaudij  [ſpūalis] ſpiritualis  [ꝓtulit] protulit dicens Qui
gloriatur in  [dn̄o] domino glorietur .  [Suꝑ] Super quo  [notandū] notandum quod ſex ſunt
in ſcripturis theologicis  [inſtrum̄ta] inſtrumenta gaudij  [ſpītalis] ſpiritalis in  [quibꝰ] quibus
Hec uirgo ueraciter ertuu gloriata . que  [.ſ.] ſcilicet  [inſtrumēta] inſtrumenta in  [p̊s] psalmo .
xiiij̊ ſingulis uerſiculis decantantur . in  [quibꝫ] quibus  [] et nobis ut
virginee corone participes  [efficiam᷑] efficiamur eſt ſpecialiter  [gl̕andū] gloriandum .
Primo quidem margaretha gloriabatur in legibus domi
⟨''
 [moꝝ] morum⟩ ni ''
 [cōuerſione] conuerſione [Scd̕o] Secundo in  [teſtimōijs] teſtimonijs [dn̄i] domini [ꝑ] per [annoꝝ] annorum ſupple
 [cionē] cionem Tercio in iuſticijs  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [internoꝝ] internorum  [cōfirmationē] confirmationem  [Qr] Quar
to in  [p̄ceptis] preceptis  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [oculoꝝ] oculorum  [illuminationē] illuminationem  [Q¹nto] Quinto in timore do
mini  [ꝑ] per  [diuinoꝝ] diuinorum  [preguſtacionē] preguſtacionem Sexto in iudicijs  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [et͛noꝝ] eternorum
 [fruicionē] fruicionem ¶ De  [p¹mo] primo dicit  [p̄s] psalmus . lex [dn̄i] domini inmaculata conuer
tens animas . quam  [gl̕am] gloriam hec uirgo  [ꝑfecit] perfecit errores genti
lium fide katholica  [ꝑmutando] permutando vnde dicit apoſtolus ad  [corī] corin
thios Sine fide inpoſſibile  [ē] eſt placere deo . quia fides eſt  [ſperā] ſperan
darum ſubſtancia  [reꝝ] rerum .  [argumētum] argumentum  [nō] non apparencium Et ſi
quis hanc  [nō] non habuerit . inuarias opiniones incidit  [] et erro
res Vnde de margaretha  [cantamꝰ] cantamus . Fidem quam de  [ſp̄u] ſpiritu  [ſcō] ſancto
 [ꝑcepit] percepit  [vicioꝝ] viciorum maculis  [minꝰ] minus infecit Dum  [enī] enim olibrius pri
mo per  [nūccios] nunccios ſecundo  [ꝑ] per  [ſemetip̄m] ſemetipſum  [ſtatū] ſtatum eius inquireret . illa  [cō] con
ſtanter reſpondit dicens Si  [genꝰ] genus inquiris . filia ſum theodoſij
qui fuit  [gentiliū] gentilium patriarcha . Si  [conditionē] conditionem . Ancilla dei ſum .
 [Xp̄i] Chriſti baptiſmate  [cōſignata] conſignata Si  [ſtatū] ſtatum inquiris . virgo ſum deo dedi
cata  [] et ideo  [nō] non timeo  [tormēta] tormenta tua Et hec eſt  [pͥma] prima ſpecies gaudij
ſpiritalis in qua  [gl̕abatur] gloriabatur hec virgo in  [legibꝫ] legibus  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [moꝝ] morum conuer
 [ſionē] ſionem . De  [ſcd̕a] ſecunda ſpecie qua gloriabatur in teſtimonijs domini  [ꝑ] per
 [annoꝝ] annorum  [ſupplecionē] ſupplecionem Dicit  [ps] psalmus . Teſtimonium  [dn̄i] domini fidele ſapien
tiam preſtans  [ꝑuulis] paruulis . quam  [gl̕am] gloriam habuit hec uirgo  [mūdi] mundi

Ms758_230r

230
principes reſponſione  [ꝓphetica] prophetica confutando Vnde ſicut  [ī] in hyſto
ria dicitur Cum tyrannus intellexit  [qd̕] quod  [eū] eum virgo deſpexit iuſ
ſit eandem iratus ſuis preſentari  [tribunalibʒ] tribunalibus putans eam
more puellari poſſe flecti minis uel terrore .  [ſꝫ] ſed uirgo prudens
ſicut in teſtimonijs domini gloriabatur tyranno conſtanter
reſpondit  [] et eum  [ſcripturaꝝ] ſcripturarum  [teſtimōijs] teſtimonijs obruit  [] et  [cōfudit] confudit Dixit
enim Nos reuelata facie gloriam  [dn̄i] domini contemplamur qui  [xp̄ia] chriſtia
ni vocamur  [] et  [ꝑ] per  [ſp̄m] ſpiritum  [ſc̄m] ſanctum edocti  [ſumꝰ] ſumus  [] et  [cōfirmati] confirmati ſicut  [ip̄e] ipſe nobis
  [ꝓmiſit] promiſit  [dicēs] dicens Cum ſteteritis ante reges  [] et  [p̄ſides] preſides nolite cogi
tare quomodo aut quid loquamini .  [nō] non  [enī] enim vos eſtis qui  [loqͥ] loqui
mini  [ſꝫ] ſed ſpiritus patris veſtri qui loquitur  [ī] in uobis Cui dixit
olibrius Ergo tu es  [ſp̄c] ſpiritus ſanctus At illa Non ſum inquid
 [ſp̄c] ſpiritus  [ſcūs] ſanctus  [ſꝫ] ſed ſponſa  [ſp̄c] ſpiritus  [ſcī] ſancti . quam  [corruptoribꝫ] corruptoribus mentis  [] et corpo
ris  [nō] non licet  [ꝯtingere] contingere uel auſu temerario violare hanc qui
dem  [gl̕am] gloriam ſiue ſpiritalis gaudij ſpeciem ſaluator noſter diſ
cipulauit inſinuauit dicens  [Joh̄is] Johannis xx . iijͦ . Vos  [teſtimōium] teſtimonium
  [ꝑhibebitis] perhibebitis de me quia ab inicio fidei mecum eſtis Tercio  [gl̕a] gloria
batur hec uirgo  [ī] in iuſticijs  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [internoꝝ] internorum  [cōfirmacionem] confirmacionem .
Vnde  [p̄s] psalmus .  [Juſticͥe] Juſticie  [doī] domini recte letificantes corda  [] et  [ꝓph̕a] propheta micheas
.iijͦ. Indicabo tibi homo quid ſit  [bonū] bonum . facere  [iudiciū] iudicium  [] et  [iuſticiā] iuſticiam
 [] et [ſollicitū] ſollicitum ambulare  [cū] cum deo tuo Et  [paulꝰ] paulus≠
 Iuſtus ex fide viuit . ⟨≠
 [timoth] timothei . iiiͦ⟩
Hanc  [gl̕am] gloriam habuit hec uirgo fortes paſſiones  [] et tribulacio
nes per ſpem angelicam ſuperando vnde ſalomon dicit  [ꝓ] pro
  [uerbioꝝ] uerbiorum decimo . Iuſtus  [nō] non conturbabitur quia  [dn̄s] dominus firmat  [mē] men
tem eius  [p̄s] psalmus Multe  [tribulacōes] tribulaciones  [iuſtoꝝ] iuſtorum  [] et de hijs  [oībꝫ] omnibus  [liberauͭ] liberauit
eos  [dn̄s] dominus . Iuſſit  [.n.] enim  [olibriꝰ] olibrius eam ueſtibus nudari ſicut in  [legē] legen
da  [ip̄iꝰ] ipſius dicitur  [] et virgis crudeliter cedi qui  [dū] dum nichil  [ꝓficeret] proficeret
iuſſit eam in  [aqūa] aquam proici ſicut cantatur  [ī] in hyſtoria  [eiꝰ] eius vas in
menſum aqua  [plenū] plenum preſes  [īꝑauit] imperauit afferri  [] et in illud uirgi
nem ligatam  [īmergi] immergi .  [ſꝫ] ſed laudabilis  [dn̄s] dominus in ſuis  [virtutibꝫ] virtutibus vin
cula  [manuū] manuum eius relaxauit  [ſuamqꝫ] ſuamque famulam de morte libe
rauit / Poſtea in carcere clauſa fuit ubi  [manifeſtū] manifeſtum  [conflictū] conflictum
  [cū] cum  [demōibꝫ] demonibus habuit ſicut  [theotẏmꝰ] theotẏmus nutricius  [illiꝰ] illius deſcripſit .
vnde paulus dicit Non eſt nobis colluctacio aduerſus car
nem  [] et ſangwinem  [tantū] tantum  [ſꝫ] ſed aduerſus principa [...]s  [] et poteſ
tates  [mūdi] mundi rectores  [tenebraꝝ] tenebrarrum  [haꝝ] harum  [cōtra] contra ſpiritales nequi
cias  [ī] in  [celeſtibꝫ] celeſtibus . Vnus quidem ex  [demonibꝫ] demonibus  [ip̄am] ipſam  [deglutiuͭ] deglutiuit .
  [ſꝫ] ſed  [ꝑ] per  [ſignū] ſignum crucis voraginem eius euaſit ſicut hiſtoria dicit
Sancta martire  [p̄catibꝫ] precatibus inſtante demon  [nigerrimꝰ] nigerrimus  [] et feto
re  [plenꝰ] plenus apparuit qui hanc  [inuadēs] inuadens totam abſorbuit .  [quē] quem

Ms758_230v

 [ꝑ] per medium ſigno crucis diſcidit  [] et de uentre eius illeſa  [ꝓ] pro
dijt Quarto  [gl̕abatur] gloriabatur in  [p̄ceptis] praeceptis  [dōi] domini  [ꝑ] per  [oculoꝝ] oculorum  [illuīationē] illuminationem
 [vn̄] vnde  [ps̄] psalmus  [preceptū] preceptum  [dn̄i] domini  [lucidū] lucidum illuminans oculos Vnde  [dn̄s] dominis in
lege dicit Exodi . v · Audi iſrahel  [p̄cepta] praecepta  [dn̄i] domini  [] et ea in corde tuo
quaſi in libro ſcribe  [] et dabo tibi terram fluentem mel  [] et lac .
Hanc quidem gloriam habuit hec uirgo  [ipōs] ipsos tortores ſuos
apparicione angelica  [ꝑ] per domando ſicut in legenda dicitur .
quociens n eam tortores in uaſerant tociens angeli eam
potenter  [liberauerūt] liberauerunt  [] et  [tormēta] tormenta  [suꝑ] super hoſtes retorſerunt
 [angeloꝝ] angelorum quidem  [officiū] officium eﬅ ſicut dicit  [ieronimꝰ] ieronimus electos in
ſuis  [paſſiōibʒ] paſſionibus conſolare Vnde  [dn̄s] dominis dicit Exodi · x . Ecce ego
mitto  [angelū] angelum  [meū] meum qui  [p̄cedet] praecedet te  [] et cuſtodiat  [ſemꝑ] semper . obſerua
 [] et audi voce meam  [] et  [inimicꝰ] inimicus ero inimicis tuis  [] et affligen
tes te affligam  [] et  [p̄cedet] praecedet te angelus meus Quinto gloria
batur hec uirgo in timore  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [diuinoꝝ] diuinorum  [p̄guſtacionem] praeguſtacionem .  [ps̄] psalmus .
Timor  [dn̄i] domini ſanctus  [ꝑmanet] permanet in  [ſeculū] ſeculum ſeculi .  [] et  [ſal̕on] ſalomon Qui ti
met  [deū] deum faciet bona quia timor  [dn̄i] domini expellit peccatum  [Itē] Itm
 [p̄s] psalmus Timete  [dn̄m] dominum  [om̄s] omnes  [ſc̄i] ſancti eius  [quoīam] quoniam nichil deeſt  [timēti] timenti
bus eum . Hanc  [gl̕am] gloriam hec uirgo ueraciter habuit mor
tem ipſam carnis conſolacione celica deſiderando vnde
cum  [l̕s] populus olibrio  [precibʒ] precibus et minis inſtaret ut  [uirgīm] uirginem
dimitteret ipſa conſtanter  [rn̄dit] respondit  [cū] cum apoﬅolo  [dicēs] dicens Cu
pio diſſolui  [] et eſſe cum  [xp̄o] christo Et ad plebem dixit Nolite fra
tres  [] et ſorores  [īpedire] impedire  [martiriū] martirium  [meū] meum . quia  [cū] cum ſponso  [mō] meo
manere . michi  [p̄cioſiſſimū] precioſiſſimum eſt .  [atqꝫ] atque poſt hec uerba  [iubē] iuben
te preſide gladio  [ꝑcuſſa] percuſſa migrauit ad  [xp̄m] christum  [] et de  [mūdi] mundi fal
lacijs feliciter triumphauit Sexto  [gl̕abatur] gloriabatur hec  [u̍go] uirgo
 [·ſ·] ſcilicet in iudicijs  [dn̄i] domini  [ꝑ] per  [eternoꝝ] eternorum  [fruitionē] fruitionem . ſicut  [dn̄s] dominis in libro ſa
pientie dicit Tranſite ad me omnes qui  [cōcupiſcitis] concupiſcitis me  [] et a  [gn͛a] genera
 [cionibꝰ] cionibus meis  [īplemini] implemini · ſpiritus  [enī] enim meus  [ſuꝑ] ſuper mel dulcis et
hereditas mea   [ſuꝑ] ſuper mel  [] et  [fauū] fauum .  [] et  [c͛] cetera · hanc  [gl̕am] gloriam beata margare
tha ueraciter habuit  [ꝑpetuam] perpertuam requiem promiſſione  [dn̄ica] dominica
⟨ [t] et Sapi encie vijͦ .⟩ hereditando vnde dicit In  [oībꝫ] omnibus requiem queſivi  [] et in heredita
te  [dn̄i] domini morabor . Iſte quidem Item Ecce  [ꝙ] quod  [cōcupiui] concupiui iam video
quod ſperaui iam teneo illi ſum  [iūcta] iuncta in celis  [quē] quem in terris po
ſita tota deuotione dilexi Ie quidem ſex ſpecies gaudij ſpiri
talis methaphorice recipiuntur  [ꝑ] per ſex folia lilij materialis .

Ms758_231r

231
De quo ſponſus dicit Sicut  [liliū] lilium inter ſpinas ſic amica  [m̄a] mea
inter filias . An der gaiſtleichen freude ſein ſechs hande
pilde . dar an ſich ſant margareth gefreut hat vnd uns das
pilde der freuden gelaſſen hat ¶ Si hat ſich des erſten ge
freut an gotes e . mit ir ſiten fuͤrwandeluͦnge Darnach
 [ī] in gotes uͦrkuͤnde mit ir alter ſteuruͦnge Darnach in go
tes gerehtichait mit hercʒen  [beſtetigūge] beſtetigunge Darnach
in gotes gebote mit ir ougen derleuͦhtunge Darnach
in gotes vorhte mit der goetlichen gehaiſſe  [vorkoſtū] vorkoſtun
ge . Darnach in gotes gerichte . mit der ewigen vreu
de geniſſuͦnge ¶ Das erſte hat ſi dercʒaiget damit .
daſſi der haiden irreſal mit criſteleichem gelaube vor
wandelt hat Das ander damit daſſi den  [gewaldigē] gewaldigen
fuͤrſten mit chuͤnſtleichen worten geantwort hat .
Das dritte damit daſſi ſtarke marter in gotes hoffe
nunge  [uͤberwūden] uͤberwunden hat Das fierde damit daſſi ire
veinde mit der engel  [derſcheinūge] derſcheinunge betwuͦngen hat .
Das fuͤnfte damit daſſi des menſchleichen todes auͦf
des himelreiches troſtes begeͤrt hat Das ſechſte  [damͭ] damit .
daſſi di ewigen reſt  [ī] in gotes erbe beſeſſen hat . ¶ Vnd
 [darūme] darumme bite wir got durch der genaden willen di er
an ſi geleget hat . das er vns heute in irem namen be
ſteetige mit ſeinem heiligen gaiſte an gaiſtleicher freu
de das wir nach diſem leben beſicʒen di wirde di ir ſel heut
enpfangen hat vnd der beͤte der ſi got gewert hat als man
vns heut von ir geleſen vnd geſungen hat . das vorleih vns
di heilige trinitat das iſt der uater vnd der ſun vnd der hei
lige gaiſt . amen . De  [annūciacōe] annunciacione epylogus ſermo .
Der gotes ſuͦn iſt in diſe werlt quͦmen in fierlaý
weiſe . ſein erſte chuͦnfte iſt wuͤnderleich . di leit an
vnſer menſchait  [vorainūge] vorainunge . di ander klegeleich . nach ſei
ner marter leiduͦnge . di dritte begeerleich . nach vnſer
ſel troͤſtuͦnge . di fierde wiͤrt vroͤleich . nach der werlt vor
wandeluͦnge . ¶ an dem erſten iſt er quͦmen von dem auf
gank der ſuͦnne . durch di pforten der dimuͤtichait . an dem
andern iſt er quͦmen von der suͦnne vnderganck . durch
di pforten der toͤthleichkait . an dem dritten iſt er quͦmen
von dem mittage . durch di pforten der ſelichait . an dem

Transkribathon "Faithful Transcriptions"

Transkription aus einer theologischen Sammelhandschrift, lat./dt. (UBL, Ms 758)